Let op je informatieplicht over de prijs: hoe een aannemer zonder betaling kan achterblijven!

Informatieplicht over de prijs: wat houdt dat in?

Op grond van de artikelen 6:230l en 6:230m van het Burgerlijk Wetboek (BW) is een aannemer onder andere verplicht om vóór het sluiten van een overeenkomst met een consument duidelijke informatie te geven over:

• de voornaamste kenmerken van het werk;
• de totaalprijs inclusief btw, of – als dat niet mogelijk is – de wijze van prijsberekening; [1]
• de identiteit en contactgegevens van het bedrijf;
• de wijze van uitvoering en betaling.

Dit geldt voor alle consumentenovereenkomsten: zowel overeenkomsten op afstand, buiten en binnen de verkoopruimte als bij een gewoon gesprek aan de keukentafel, met andere woorden op alle overeenkomsten van aanneming.

Recente uitspraak: aannemer blijft met lege handen achter

In een recente zaak bij de rechtbank Oost-Brabant kwam dit pijnlijk aan het licht. Een consument sloot een aannemingsovereenkomst voor de uitbouw van haar woning. Er werd afgesproken dat de aannemer ‘op regiebasis’ zou werken, zonder dat vooraf een totaalprijs of kosteninschatting werd gegeven. Toen de kosten hoger uitvielen dan de consument had verwacht, weigerde zij (volledig) te betalen.

De aannemer had nagelaten om de consument vooraf duidelijk te informeren over de prijs of de wijze van prijsberekening. De mededeling dat er ‘per uur werd afgerekend’ zonder nadere duiding volstond niet.

De gevolgen waren fors. De overeenkomst werd vernietigd en de consument kreeg 35% van het reeds betaalde bedrag terug. De vorderingen van de aannemer voor nog openstaande facturen, materiaalkosten en gederfde inkomsten werden volledig afgewezen.

Vernietiging en korting: hoe zwaar weegt de sanctie?

De rechter zal ambtshalve toetsten of een aannemer heeft voldaan aan de informatieplichten en is daartoe dus ook gehouden. De rechter kan kiezen voor vernietiging van (een deel van) de overeenkomst of voor het toepassen van een prijsverlaging (korting). Dit volgt uit een door rechters landelijk afgesproken Richtlijn Sanctiemodel informatieplichten bij schending van de essentiële informatieplichten, waarin de informatieplicht over de prijs een belangrijk onderdeel is.

Bij één tot drie ernstige schendingen wordt doorgaans een korting van 20% toegepast. Bij drie of meer kan dit oplopen tot 50% of zelfs volledige vernietiging. Doel hiervan is te voldoen aan het vereiste van effectieve en afschrikwekkende sancties uit de Europese consumentenbeschermingsrichtlijn.

In de hiervoor besproken zaak koos de kantonrechter voor gedeeltelijke vernietiging, waardoor een korting van 35% werd toegekend, mede vanwege het fundamentele karakter van de prijsinformatie en omdat eerdere Hoge Raad-jurisprudentie dit als passende sanctie aanwijst bij ernstige informatiegebreken. Een zware sanctie, maar gelukkig wordt de soep niet altijd zo heet gegeten.

Schending informatieplicht bij meerwerk:

Een recente uitspraak laat zien hoe de rechter omgaat met de informatieplicht van aannemers richting consumenten. In deze zaak had de aannemer tijdens het project het aantal arbeidsuren fors uitgebreid, van 1850 naar 3500 uur, zonder de consument vooraf schriftelijk en duidelijk te informeren over de financiële gevolgen van deze uitbreiding.

De rechtbank oordeelde dat de aannemer hiermee zijn essentiële informatieplicht prijsinformatie had geschonden. De aannemer stelde weliswaar dat hij de consument hierover had geïnformeerd, maar kon dat onvoldoende aantonen met de overgelegde e-mails en WhatsApp-berichten. De rechtbank ging hieraan voorbij en stelde vast dat de consument hierdoor niet op een goed geïnformeerde manier had kunnen beslissen of zij dit aanvullende werk – met de bijbehorende hogere kosten – wilde laten uitvoeren.

De consequenties waren fors. De rechtbank achtte de schending ernstig genoeg om een sanctie toe te passen en de betalingsverplichting van de consument te verminderen met 25% van zowel de extra arbeidsuren als de extra materiaalkosten.

Meerdere schendingen toch maar 10% korting

In een andere zaak werd de informatieplicht rondom de prijs, herroeping en geschillenbeslechting geschonden, waarbij het hof voor deze drie schendingen een korting van 10% toekenden. Zij overweegt daartoe dat de schendingen niet tot nadeel voor de consumenten hebben geleid en de ernst van de schendingen is beperkt. Consumenten hadden immers hoe dan ook het dak moeten laten repareren en het kantoor van elektriciteit moeten laten voorzien en een prijs moeten betalen voor het meerwerk waartoe zij opdracht hebben gegeven. De prijs kwam het hof bovendien alleszins redelijk voor.

Regie en consument: een riskante combinatie

Op regiebasis werken kan bij zakelijke opdrachtgevers prima, maar bij consumenten is dat juridisch steeds lastiger en in de praktijk nauwelijks uitvoerbaar geworden met de informatieplicht voor aannemers. Zo is het bij verbouwingen of renovaties vaak lastig om de kosten vooraf goed in te schatten, omdat tijdens het werk onverwachte zaken aan het licht kunnen komen. Ook kan het voorkomen dat zonder destructief onderzoek de omvang van het werk niet vooraf te bepalen is. Toch blijft de informatieplicht voor aannemers onverkort van kracht, óók wanneer de omvang van het werk vooraf onzeker is.

De oplossing? Werk met deelopdrachten of een gefaseerde aanpak en overleg structureel met de consument-opdrachtgever. Geef per fase een kostenindicatie, waarbij je manuren, uurtarieven, materiaalkosten en materiaalhoeveelheden inzichtelijk maakt. Leg vooraf vast wat er gedaan wordt en wat er nog moet gebeuren. Doen zich tijdens het werk onvoorziene omstandigheden voor, zoals houtrot of asbest? Communiceer dit dan direct en geef vooraf een prijsinschatting van het extra (meer)werk. Alleen zo voorkom je dat een rechter achteraf oordeelt dat de consument onvoldoende geïnformeerd was.

Meerwerk: artikel 7:755 BW én informatieplicht

Voor meerwerk bepaalt artikel 7:755 BW dat de aannemer de opdrachtgever vooraf op de hoogte moet stellen van de noodzaak en de kosten van het meerwerk. Doet hij dat niet, dan heeft hij geen recht op extra betaling. Er is één uitzondering: als het voor de opdrachtgever evident is dat het gevraagde meerwerk extra kosten met zich meebrengt. Dit artikel is het uitgangspunt en tussen bedrijven geldt dat nog steeds. Bij consumenten dient men zich van dit artikel en de informatieplicht als aanvulling daarop van te vergewissen. Is dat onmogelijk?

In een andere recente zaak oordeelde de rechter dat consumenten voldoende geïnformeerd waren doordat zij een open begroting hadden ontvangen, waarin per ruimte stond welke materialen en werkzaamheden waren inbegrepen en tegen welke prijs. De rechter oordeelde dat de consument uit deze gedetailleerde begroting had moeten begrijpen dat extra werkzaamheden of materialen zouden leiden tot extra kosten, ook al was de hoogte daarvan vooraf niet bekend. Zij hadden moeten begrijpen dat extra werkzaamheden ook extra kosten zouden betekenen, zelfs als daar niet expliciet voor was gewaarschuwd. Het was aan de consument om hierover desgewenst nadere prijsinformatie te vragen vóór het geven van de opdracht tot meerwerk. Dankzij deze open begroting werd het meerwerk terecht in rekening gebracht. Geen schending dus en ook geen korting. Een open begroting kan dus veel discussie voorkomen.

Uitzondering bij ingrijpende verbouwingen

Niet elke aannemingsovereenkomst valt onder de informatieplicht. Bij ingrijpende verbouwingen die vergelijkbaar zijn met het bouwen van een nieuw gebouw, geldt namelijk een uitzondering [2]. Denk aan verbouwingen waarbij alleen de gevel blijft staan en de rest wordt vernieuwd. Ook nieuwbouw valt buiten de informatieplicht. Daarnaast is er een uitzondering wanneer de aanneemsom niet meer dan € 50,- bedraagt, al zal dat in de praktijk zelden voorkomen.

Wanneer geldt de informatieplicht dan wél? Bijvoorbeeld bij het plaatsen van een dakkapel, een uitbouw, een nieuwe keuken of de renovatie van een verdieping. In alle gevallen blijft het advies: communiceer duidelijk over kosten en prijsopbouw. Niet alleen omdat het juridisch veiliger is, maar ook omdat het de klanttevredenheid en het vertrouwen in de aannemer versterkt. Bovendien zijn discussies over de vraag of sprake is van een ingrijpende verbouwing vaak vervelend en tijdrovend.

Praktische tips voor de aannemer

Om problemen en geschillen te voorkomen, zijn enkele basisregels onmisbaar:

• Leg alle afspraken vooraf schriftelijk vast, zeker bij meerwerk.
• Informeer de consument vooraf over de totale prijs of de wijze van prijsberekening.
• Verstrek je bedrijfsgegevens en een duidelijke omschrijving van de (vooraf geschatte) werkzaamheden.
• Werk bij onzekerheden met deelopdrachten of fases, met tussentijdse evaluaties.
• Geef bij meerwerk vooraf een kosteninschatting en laat de opdrachtgever die schriftelijk accorderen.
• Bied bij complexe klussen een open begroting aan waarin staat wat inbegrepen is en wat niet.

[1] Artikel 6:230m lid 1 sub e BW en 6:230l sub c BW.
[2] Artikel 6:230h lid 2 sub g BW.